کلاژن چیست؟ چرا این ماده اکسیر جوانی پوست نام گرفته؟

30 درصد از پروتئین بدن ما را کلاژن تشکیل می‌دهد، ولی با افزایش سن و قرار گرفتن در معرض نور آفتاب و عوامل دیگری مثل سیگار کشیدن، ترشح کلاژن کاهش می‌یابد.در این مقاله می‌خواهیم بدانیم که کلاژن چیست؟ چه کاری در بدن ما انجام می‌دهد؟ و چرا به بانوان پیشنهاد می‌شود مکمل‌های حاوی آن را به صورت روزانه مصرف نمایند؟

کلاژن چیست؟

کلاژن یکی از اصلی‌ترین و بیشترین انواع پروتئین در بدن انسان است، چراکه یک سوم کل پروتئین بدن را شکل می‌دهد. در بافت عضلانی، کلاژن به منظور جز اصلی اندومیزیوم عمل می‌کند. 1 الی 2 درصد از عضلات و حدودا 6 درصد از وزن تمام ماهیچه‌ها از کلاژن تشکیل گردیده است.

ژلاتین استفاده شده در مواد غذایی، کلاژنی است که به صورت برگشت ناپذیر هیدرولیز شده است. به عبارتی دیگر، کلاژن همچون یک رشته بوده که ساختمان پوست، ماهیچه‌ها، تاندون‌ها، استخوان‌ها و رباط‌ها و دیگر بافت‌های همبند بدن ما را به یکدیگر پیوند می‌دهد. همچنین در اندام‌ها، رگ‌های خونی و پوشش روده شما هم پیدا می‌شود.

کلاژن در بدن ما توسط فرآیندی به اسم سنتز کلاژن ساخته می‌شود. مولکول‌های سه زنجیره‌ای کلاژن از اسیدهای آمینه که مشابه با یک ساختار مارپیچ سه گانه است و دارای آمینو اسیدهای خاصی مثل – گلیسین، پرولین، هیدروکسی پرولین و آرژنین می‌باشند، تشکیل می‌شود. سنتز کلاژن در سلول‌های تخصصی با نام فیبروبلاست آغاز می‌شود. فیبروبلاست‌ها سلول‌های مسئول تشکیل پروتئین‌های کلاژن هستند.

آن‌ها در یک لایه ساختاری به اسم ماتریکس خارج سلولی وجود دارند. ماتریکس خارج سلولی (ECM) شبکه‌ای از سلول‌ها، پروتئین‌ها و دیگر مولکول‌ها بوده که به بافت‌های گوناگون بدن ساختار می‌دهد. درواقع این یک لایه پایه برای بسیاری از بافت‌ها مثل پوست یا غضروف به شمار می‌آید و میزبان فیبروبلاست‌ها در کنار الاستین، کلاژن و گلیکوزامینوگلیکان‌‎ها مثل اسید هیالورونیک است.

اکنون که فهمیدیم کلاژن چیست و چطور ساخته می‌شود، با انواع گوناگون آن که در حدود 28 نوع در بافت‌های خاص بدن وجود دارد، آشنا می‌شوید.

انواع کلاژن چیست؟

با توجه به اینکه ترکیب آمینواسیدهای تشکیل دهنده کلاژن در بافت‌های گوناگون تفاوت‌های جزئی دارد، 25 نوع رشته‌های کلاژن شناخته شده، که 5 نوع اصلی آن شناخته شده‌تر هستند:

نوع اول کلاژن

نخستین نوع در بافت بیشتر بخش‌های بدن یعنی: دندان‌ها، بافت‌های همبند، رباط‌ها، استخوان‌ها، ساختار پوست و اندام داخلی وجود دارد، و 90 درصد از تمام کلاژن بدن را شکل می‌دهد.

نوع دوم کلاژن

این نوع کلاژن عمدتا در غضروف الاستیکی که مفاصل را از یکدیگر جدا می‌کند و همچنین در غضروف‌هایی که پینای بینی و گوش را شکل می‌دهند، یافت می‌شود. حدود 50 درصد از پروتئین‌های غضروف از این نوع بوده و همچنین در قرنیه و مایع زجاجیه چشم وجود دارد.

نوع سوم کلاژن چیست

کلاژن نوع سوم در رگ‌های خونی و شریان‌ها و دیگر اندام‌های توخالی بدن مثل حالب‌ها و روده‌ها و همچنین در پوست و ماهیچه‌ها وجود دارد.

نوع چهارم کلاژن

ورقه‌های نازکی از کلاژن را تشکیل می‌دهد که اکثر انواع بافت‌ها را احاطه کرده‌ است. به این ورقه‌ها غشای پایه گفته می‌شود.

نوع پنجم و آخرین نوع کلاژن چیست

این نوع در قرنیه چشم، بعضی از لایه‌های پوست، مو و بافت جفت یافت می‌شود. کلاژن نوع 5 که میان 75 الی 80 درصد از ترکیب پوست را تشکیل می‌دهد، کمک به حفظ حالت ارتجاعی پوست می‌کند و همین حالت ارتجاعی و کششی است که از ظهور چین و چروک و خطوط ریز پوست جلوگیری می‌نماید.

قیمت انواع محصولات مراقبت از صورت اورجینال و با کیفیت

5 فایده اصلی کلاژن چیست؟

کلاژن عمدتا از سلول‌های بافت همبند به اسم فیبروبلاست ترشح شده که نقش مهمی در پیوند سلول‌های بدن در کنار یکدیگر دارد. به علت قابلیت کششی زیاد رشته‌های کلاژن استحکام، ساختار و خاصیت ارتجاعی به پوست شما می‌بخشد و همچنین در بسیاری از فرآیندهای سلولی مانند ترمیم بافت، ارتباط سلولی و فرآیند مهاجرت سلولی که جهت نگهداری بافت مهم است، نقش اساسی را ایفا می‌کند و به علت سازگاری مناسب با سامانه بیولوژیکی انسان و پاسخ‌های ایمنی کاملا مشابه با بافت میزبان در پاسخ ایمنی نقش دارد.

اگر برای شما عزیزان سوال شده که کلاژن برای چی خوبه؟ ما در ادامه 5 فایده اصلی کلاژن برای پوست را مرور خواهیم کرد که بهتر است آن‌ها را با جزئیات بیشتری بدانید:

کمک به آبرسانی پوست

پپتیدهای کلاژن دارای ساختارهای آبرسان خاصی هستند که کمک به افزایش فاکتور مرطوب‌کننده پوست می‌کنند. پوست هیدراته، پوستی زیبا با سلامت و درخشندگی بی‌مانند است. بنابر مطالعه‌ای که در سال 2014 در مجله فارماکولوژی و فیزیولوژی پوست منتشر شد، مصرف روزانه کلاژن به مدت 8 هفته از مصرف دارونما بیشتر به افزایش رطوبت و مراقبت از صورت کمک می‌نماید.

حفظ حالت ارتجاعی پوست

کلاژن می‌تواند به بهبود خاصیت ارتجاعی و استحکام پوست کمک نماید و درنتیجه از ظهور چین و چروک و خطوط ریز روی پوست جلوگیری کند. در یک مطالعه که سال 2018 بر روی تعدادی از خانم‌ها ما بین سنین 35-55 صورت گرفت،  مشخص شد که مصرف روزانه قرص کلاژن نوع 1 به مدت هشت هفته به طرز قابل توجهی قابلیت ارتجاعی پوست را بهبود بخشیده است.

جلوگیری از پیری زودرس پوست

بدن شما با بالارفتن سن کلاژن کم‌تری تولید کرده و این کمبود کلاژن سازی در کنار استفاده نکردن از یک پاک کننده صورت باکیفیت باعث خشکی پوست، چین و چروک و بروز علائم پیری زودرس می‌شود. یعنی هر چه پوست شما کلاژن بیشتری داشته باشد، احتمال بروز چین و چروک در آن کمتر است.

نتایج یک مطالعه در مورد فواید کلاژن برای چین و چروک که در سال 2018 انجام شد و زنانی 35 تا 65 در آن شرکت کرده بودند، نشان داد که مصرف روزانه پودر کلاژن به مدت 12 هفته می‌تواند ضخامت و استحکام پوست را بهبود بخشیده و ظاهر چین و چروک‌ها را کاهش دهد.

مطالب کاربردی:  خواص گوجه برای پوست خشک، چرب و جوش‌دار

افزایش جریان خون‌رسانی در پوست

کلاژن عضو ضروری رگ‌های خونی محسوب می‌شود، که توسط بافت عروق و حفظ الاستیکه می‌تواند خون‌رسانی به پوست را تضمین نماید، که در نهایت همان چیزی است که پوست شما جهت حفظ شادابی و سلامت خود به آن احتیاج دارد.

تسریع در بهبود زخم

کلاژن نقش مهمی در بهبود زخم دارد، زیرا موجب جذب فیبروبلاست‌ها به ناحیه زخم شده و نقش کلیدی در روند طبیعی بهبود زخم و بازسازی بافت ایفا می‌کند.

مزایای کلاژن در بهبود زخم و آسیب‌دیدگی پوست می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• کنترل خونریزی
• کاهش التهاب
• برگرداندن خاصیت ارتجاعی پوست
• جذب سلول‌های فیبروبلاست که موجب بهبود زخم می‌شوند
• فراهم کردن پایه برای بافت جدید

کمبود کلاژن چیست؟

اگرچه سطح کلاژن تمامی افراد با افزایش سن کاهش می‌یابد، ولی همه افراد دچار کمبود نمی‌شوند، چنانچه بدن شما پروتئین کافی برای عملکرد صحیح را نداشته باشد، به این معناست که شما تاثیر بسیار شدیدتر و زودتر کمبود کلاژن را در زندگی تجربه خواهید نمود.

درنتیجه، درک اینکه چه چیزی بر تولید کلاژن اثر می‌گذارد و چه زمان باید از رژیم غذایی دارای کلاژن یا مکمل‌هایی مثل پودر و قرص کلاژن استفاده نمایید، ضروری است. برای مثال، قندها یا کربوهیدرات‌های تصفیه شده، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه ماوراء بنفش و سیگار کشیدن روند کاهشی را سرعت می‌بخشد.

مواد غذایی کلاژن‌ساز کدامند؟

خیلی از غذاهایی که مواد اولیه تولید کلاژن را فراهم می‌کنند، می‌توانند به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم استفاده شوند. این غذاها دارای اسیدهای آمینه پرولین و گلیسین می‌باشند. ویتامین  C، روی و مس هم جهت این فرآیند مورد نیاز هستند.

غذاهای حاوی این آمینو اسیدها، ویتامین‌ها و مواد معدنی عبارتند از:

• ویتامین C پرتقال، توت فرنگی، فلفل دلمه‌ای، بروکلی، کلم بروکسل و سیب زمینی منبع خوبی برای ویتامین سی محسوب می‌شوند.
• پرولین. پرولین در کلم، قارچ، گندم، مارچوبه، بادام زمینی، گندم، ماهی، سفیده تخم مرغ و گوشت یافت می‌شود.
• گلیسین. گلیسین در بوقلمون، گوشت قرمز، پوست مرغ و خوک، بادام زمینی و گرانولا وجود دارد.
• مس. جگر، صدف، خرچنگ، قارچ شیتاکه، آجیل و دانه‌ها، سبزیجات برگ‌دار، توفو و شکلات تلخ از منابع تامین مس در بدن است.
• روی. روی در گوشت قرمز، صدف، مرغ، گوشت خوک، لوبیا، نخود، آجیل، کلم بروکلی، سبزیجات برگ سبز، غلات کامل و محصولات شیر یافت می‌شود.

ویتامین C جز مهمی از فرآیند سنتز کلاژن را تشکیل می‌دهد. کمبود ویتامین C موجب ایجاد اسکوربوت می‌شود که یک بیماری جدی و دردناک است که در آن کلاژن سنتز شده معیوب بوده و بافت همبند قوی تولید نمی‌کند. این مسئله موجب خونریزی و لایه برداری لثه‌ها، آسیب به دندان‌ها، ترمیم نشدن زخم‌ها و تغییر رنگ پوست می‌شود.

مطالب مرتبط:  فواید گیاه خواری برای پوست چیست؟

راهکارهای ساخت کلاژن چیست؟

همانطور که اشاره کردیم با بالا رفتن سن بدن کلاژن کمتری تولید خواهد کرد. کمبود میزان کلاژن در سطح پوست کم‌ کم علائم پیری را آشکار می‌کند. پسبه دلیل از دست دادن خاصیت ارتجاعی پوست، چین و چروک و همینطور افتادگی پوست بیشتر خواهد شد. اما زمانی که سطح کلاژن در پوست بالا است، پوست بسیار نرم و لطیف و بدون چروک است. خوشبختانه راه‌های بسیاری وجود دارد که به واسطه آن‌ها می‌توان میزان کلاژن در پوست را افزایش داد. برای مثال می‌توان رژیم غذایی کاملا متفاوتی را انتخاب کرد.

آیا مکمل کلاژن از غذاهای حاوی آن بهتر است؟

بدن شما به‌ طور طبیعی کلاژن تولید می‌کند، پس مصرف مکمل آن ضروری نیست. شما می‌توانید با خوردن غذاهای حاوی مقادیر بالای پروتئین مثل مرغ، ماهی، تخم‌ مرغ، حبوبات و آجیل از سنتز کلاژن در بدن خود حمایت کنید. افزون بر این، خوردن غذاهای متنوع به شما کمک کرده همه ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز جهت حفظ سلامت استخوان‌ها، پوست،مفاصل،  مو و ناخن را دریافت کنید. اگر در مورد مقدار پروتئین مصرفی خود نگران هستید یا به راهنمایی احتیاج دارید، حتما با یک فوق تخصص تغذیه صحبت کنید.

فواید و عوارض جانبی قرص‌های کلاژن چیست؟

مصرف مکمل‌های کلاژن خوراکی که با عنوان کلاژن هیدرولیز یا پپتیدهای کلاژن شده و به شکل قرص یا پودر، به فروش می‌رسند مزایای زیادی برای سلامتی بدن و پوست شما به دنبال دارند. همچنین امروزه در بسیاری از لوازم آرایشی و بهداشتی کلاژن به کار رفته است.

در اینجا با بعضی از مزایای قرص‌ها و پودرهای کلاژن آشنا می‌شویم:

• افزایش توده عضلانی، مصرف مکمل‌های کلاژن که به شکل قرص در حین ورزش به صورت همزمان وجود دارد می‌تواند موجب افزایش توده عضلانی بدن شود.
• قرص‌های کلاژن به تشکیل غضروف کمک می‌نمایند، ماده الاستیکی بوده که استخوان‌ها را می‌پوشاند، به حرکت نرم آن‌ها کمک می‌کند و می‌تواند درد مفاصل را کاهش بدهد.
• تقویت رشد مو و ناخن و بهبود سلامت چشم.
• قرص‌های کلاژن قادرند به افزایش تراکم استخوان در زنان یائسه کمک کنند که با بهبود عملکرد استخوان‌ها و کاهش پوکی استخوان همراه می‌باشد.

قرص‌های کلاژن ممکن است باعث بروز بعضی از عوارض جانبی شود:

• حساسیت، چراکه کلاژن موجود در این مکمل‌ها می‌تواند به‌صورت بیولوژیکی یا مصنوعی تولید گردد و چنانچه شخص به یکی از منابع این کلاژن، مثل غذاهای دریایی یا تخم مرغ حساسیت دارد، نباید از قرص‌های کلاژن با منبع بیولوژیکی استفاده نمایید.
• طعم برخی از مکمل‌ها به ویژه پودر کلاژن ممکن است برای برخی از افراد خوشایند نباشد.
• قرص‌های کلاژن قادرند سبب بعضی تاز مشکلات جزئی گوارشی مثل اسهال یا سو هاضمه شوند.

منبع : clevelandclinic