فولیکول مو چیست؛ حقایقی که درباره آن نمی‌دانید

هر یک از تار موهای شما توسط فولیکول‌های مو که در خارجی‌ترین لایه‌ پوست سر قرار دارند، تولید می‌گردد. این به این معناست که سلامت موهای شما به ‌طور مستقیم با سلامت پوست سر و فولیکول‌های آن مرتبط است. در این مقاله از مدیسه به این سوال که فولیکول مو چیست و چه نقشی در رشد مو دارد پاسخ خواهیم داد و شما را با شایع‌ترین بیماری‌های مرتبط با آن آشنا می‌کنیم. با ما تا انتهای مقاله فولیکول مو چیست همراه باشید.

منظور از فولیکول مو چیست؟

به سوراخ‌ها یا منافذ ریزی که در پوست وجود دارند، فولیکول مو گفته می‌شود. فولیکول‌ مو شبیه یک ساختار تونلی شکل بوده که در اپیدرم (لایه‌ی بیرونی پوست) قرار دارد. فولیکول‌ در پوست سر نیز وجود دارد و به رشد موها کمک می‌نماید. ریشه‌ موها از پروتئین کراتین تشکیل شده است و مواد مغذی مورد نیاز خود را از طریق عروق خونی روی پوست تامین خواهد کرد. سبوم یا روغن طبیعی که توسط غدد چربی اطراف فولیکول‌های مو تولید می‌شود، به مرطوب نگه داشتن مو و پوست سر کمک می‌نماید.

ساختار فولیکول مو چیست؟

اکنون که متوجه شدید منظور از فولیکول‌های مو چیست، باید با قسمت‌های مختلف آن آشنا شوید. فولیکول مو دارای اجزای مختلفی است که عبارتند از:

پاپیلا  (Papilla)

پاپیلا از بافت همبند و عروق خونی‌ تشکیل شده است که موهای در حال رشد را تغذیه می‌نمایند. پاپیلا در پایه‌ فولیکول مو قرار دارد.

ماتریکس ژرمینال  (Germinal matrix)

ماتریکس ژرمینال که در ناحیه تحتانی فولیکول مو قرار دارد، محل تولید موهای جدید توسط سلول‌ها است.

پیاز مو  (Bulb)

پیاز مو که یک ساختار دایره‌ای شکل در بخش پایین فولیکول است، به‌عنوان بخش زنده‌ مو در نظر گرفته می‌شود. به عبارتی دیگر، موهایی که در بالای سطح پوست قابل مشاهده هستند مرده تلقی می‌گردند. پیاز مو انواع گوناگونی از سلول‌های بنیادی را در خود جای داده که هر 23 تا 72 ساعت یک‌بار، یعنی سریع‌تر از دیگر سلول‌های بدن، تقسیم می‌شوند. پیاز مو همچنین دارای هورمون‌هایی بوده که روی رشد و ساختار مو در مراحل گوناگون زندگی از جمله دوران بلوغ و دوران بارداری تاثیر می‌گذارند.

بالج یا برآمدگی  (Bulge)

بالج در بخش میانی فولیکول مو قرار دارد. سلول‌های بنیادی بالج نه ‌تنها فولیکول‌های مو، بلکه غدد چربی و اپیدرم را بازسازی می‌نمایند. بالج همچنین دارای عضله‌ راست ‌کننده‌ مو (Arrector pili) بوده که در زمان سرما یا ترس منقبض شده و موها را به طرف بالا می‌کشد.

عملکرد فولیکول مو چیست؟

افزون بر رشد مو، فولیکول‌ در تعیین ظاهر موها نقش بسزایی دارد. شکل فولیکول با نوع موهای شما مرتبط می‌باشد. فولیکول‌های دایره‌ای شکل منجر به ایجاد موهای صاف می‌شوند، در حالی که فولیکول‌های بیضی‌شکل موهای مجعد را به وجود خواهند آورد.

از دیگر عملکردهای فولیکول می‌توان به تعیین رنگ موها اشاره نمود. مانند پوست، مو رنگ خود را از رنگدانه‌‌ ملانین گرفته که در فولیکول‌ها ذخیره می‌شود. در موی انسان 2 نوع ملانین به‌ اسم یوملانین (Eumelanin) و فیوملانین (Pheomelanin) وجود دارد:

• اگر مقدار زیادی ملانین داشته باشید، موهای شما سیاه می‌باشند.
• اگر مقدار یوملانین در حد متوسط باشد، موهای قهوه‌ای خواهید داشت.
• اگر ملانین بسیار اندکی داشته باشید، موهای شما بلوند هستند.
• در صورت داشتن فیوملانین، موی شما قرمز خواهد بود.

با بالا رفتن سن توانایی فولیکول‌های مو جهت تولید ملانین کاهش پیدا می‌کند؛ درنتیجه تارهای موی خاکستری یا سفید می‌شوند. البته باید گفت که در حال حاضر راهکارهای فراوانی برای تقویت فولیکول مو شناخته شده‌اند که با جلوگیری یا از بین بردن سفیدی مو با روش‌های خانگی موهایی مشکی و درخشان برای شما می سازند.

سرعت رشد مو از شخصی به شخص دیگر متفاوت است، ولی میانگین رشد آن حدود 0/5 اینچ (1/27 سانتی‌متر) در ماه یا 6 اینچ (15/24 سانتی‌متر) در سال است. سن، نوع مو و وضعیت سلامتی همگی از عواملی بوده که روی سرعت رشد مو اثر می‌گذارند.

قیمت انواع محصولات تقویت کننده مو

چرخه‌ رشد مو چه مراحلی دارد؟

چرخه‌ رشد مو به سه مرحله تقسیم می‌شود: 1) آناژن یا مرحله‌ رشد، 2) کاتاژن یا مرحله‌ انتقال و 3) تلوژن یا مرحله‌ استراحت.

فولیکول‌ها به صورت هم ‌زمان مراحل مختلف چرخه را طی خواهند کرد. زمانی که برخی از فولیکول‌ها در مرحله‌ رشد هستند، ممکن است تعدادی از آن‌ها در حال طی نمودن مرحله‌ استراحت باشند. در یک انسان سالم، 90 درصد فولیکول‌های مو در فاز آناژن، 1 درصد در فاز کاتاژن و 9 درصد در فاز تلوژن می‌باشند.

در ادامه مراحل گوناگون رشد مو را با جزئیات بیشتری بررسی خواهیم کرد :

• فاز آناژن (Anagen) :  در این مرحله مو از ریشه شروع به رشد می‌نماید. فاز آناژن در فولیکول‌های طبیعی موی سر 2 تا 6 سال طول می‌کشد، در حالی که این مدت زمان برای موهای ابرو حدودا 70 روز است.
• فاز کاتاژن (Catagen) :  در این مرحله سرعت رشد مو کاهش یافته و فولیکول مو کوچک خواهد شد. فاز کاتاژن به طور معمول 2 تا سه هفته طول می‌کشد.
• فاز تلوژن (Telogen) :  در این مرحله که سه تا چهار ماه طول می‌کشد، موهای قدیمی ریخته و راه را جهت رشد موهای جدید هموار می‌کنند. در فاز تلوژن روزانه 50 تا 100 عدد از تار موهای خود را از دست خواهید داد. استرس موجب می‌شود موهای بیشتری وارد این فاز شوند و شروع به ریزش نمایند.

بیماری‌های مرتبط با فولیکول‌ مو کدام‌اند؟

تعدادی از بیماری‌های مو به علت مشکلات فولیکول‌های مو ایجاد خواهند شد. از این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود :

آلوپسی آندروژنتیک  (Androgenetic alopecia)

آلوپسی آندروژنتیک یا طاسی با الگوی مردانه مشکلی بوده که روی چرخه‌ رشد فولیکول‌های مو در پوست سر اثر می‌گذارد. در این وضعیت، چرخه‌ مو کند شده و پس از آن متوقف می‌شود. درنتیجه، فولیکول‌ها دیگر قادر به تولید مو نخواهند بود.  آلوپسی آندروژنتیک می‌تواند زنان را نیز تحت تاثیر قرار دهد که در این صورت به آن طاسی با الگوی زنانه گفته می‌شود.

مطالب کاربردی:  مراحل روتین مراقبت از مو به روش اصولی

آلوپسی آره‌آتا  (Alopecia areata)

آلوپسی آره‌آتا یک اختلال خودایمنی می‌باشد، به این معنی که سیستم ایمنی بدن به فولیکول‌های مو حمله کرده و موجب می‌شود موها به صورت توده‌ای بریزند. این بیماری گاهی ‌اوقات به آلوپسی یونیورسالیس یا ریزش مو در سراسر بدن منجر می‌گردد.

در حال حاضر، آلوپسی آره‌آتا درمان قطعی ندارد. ولی می‌توان آن را با روش‌های گوناگون کنترل کرد. به طور معمول نوع درمان با توجه به موارد زیر مشخص می‌شود:

• مقدار ریزش مو
• مدت زمان ریزش مو
• محل ریزش مو
• سن بیمار (درمان کودکان ممکن است با بزرگسالان متفاوت باشد.)

گزینه‌های درمانی جهت پیشگیری از ریزش مو و افزایش سرعت رشد مو اغلب شامل یک یا چند مورد از موارد زیر می‌باشد :

• کورتیکواستروئیدهای موضعی
• ماینوکسیدیل
• کورتیکواستروئیدهای تزریقی
• آنترالین
• ایمونوتراپی موضعی
• مهارکننده JAK یا دیگر داروهایی که روی سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارند

فولیکولیت  (Folliculitis)

این سوال که فولیکولیت یا التهاب فولیکول مو چیست، از طرف بسیاری از اشخاص مطرح می‌شود. در پاسخ باید بگوییم که فولیکولیت به طور معمول در اثر عفونت باکتریایی رخ داده و به‌ صورت برجستگی‌ها یا بثورات کوچک قرمز، زرد یا سفید روی پوست سر، زیر بغل، صورت، بازوها یا پاها ظاهر خواهد شد.

فولیکولیت ممکن است بدون درمان برطرف گردد، ولی پزشک می‌تواند جهت کنترل آن به شما دارو بدهد. این داروها که دلیل عفونت را برطرف می‌نمایند و علائم آن را تسکین می‌دهند شامل داروهای موضعی و داروهای خوراکی هستند.

تلوژن افلوویوم  (Telogen effluvium)

تلوژن افلوویوم یک نوع ریزش موی موقتی ولی رایج بوده که موجب می‌شود فولیکول‌ها زودتر از موعد وارد فاز تلوژن یا استراحت بشوند. این بیماری می‌تواند به‌ صورت حاد یا مزمن رخ بدهد. تلوژن افلوویوم حاد که نسبتا شایع می‌باشد، کمتر از 6 ماه طول می‌کشد و در 95 درصد موارد از بین می‌رود. این بیماری به طور معمول در اثر یک رویداد استرس‌زا مانند زایمان، بیماری، جراحی یا دیگر تغییرات مهم زندگی رخ می‌دهد.

تلوژن افلوویوم مزمن بیش از 6 ماه طول می‌کشد و کل پوست سر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حتی در موارد شدید ممکن است موها در دیگر نقاط بدن از جمله روی پاها، ابروها و ناحیه‌ی شرمگاهی هم بریزند. گاهی‌ اوقات تلوژن افلوویوم مزمن علت مشخصی ندارد.

بهترین راه جهت تقویت فولیکول مو چیست؟

با راهکارهای زیر می‌توانید رشد موهای خود را تقویت نموده و از سلامت آن‌ها محافظت نمایید:

• از رژیم غذایی متنوع و متعادل پیروی نمایید و غذاهای سالم مانند میوه، سبزی و ماهی را در برنامه‌ روزانه‌ خود قرار دهید.
• چنانچه به کمبود مواد مغذی ضروری مبتلا هستید، تحت نظر پزشک از مکمل استفاده نمایید. آهن، روی و ویتامین‌های گروهی B مانند بیوتین (ویتامین B7) و فولیک اسید (ویتامین B9) می‌توانند گزینه‌های خوبی برای شما باشند.
• چند قطره روغن درخت چای یا روغن رزماری را درون شامپوی خود بریزید. این روغن‌ها قادرند تا سلامت پوست سر را بهبود بخشند.
• راه‌های افزایش جریان خون در پوست سر را یاد بگیرید. با این کار می‌توانید تراکم موهای خود را افزایش داده و جلوی ریزش بیش از اندازه آن‌ها را بگیرید.
• استرس خود را به کمک ورزش و مدیتیشن کاهش بدهید.
• با پزشک در رابطه با فواید درمان‌های تخصصی مانند کربوکسی‌تراپی، مزوتراپی و پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) صحبت نمایید.

از کجا بفهمیم فولیکول مو زنده است؟

یک فولیکول موی مرده نمی‌تواند رشد نماید. عدم گردش خون موجب تشدید و تسریع ریزش مو و در نتیجه کمبود تغذیه و مرگ فولیکول خواهد شد. در صورتی که در نواحی آسیب دیده مو یا کرک دارید، این نشان داده که فولیکول‌های مو زنده هستند و می‌توانید با استفاده از متدهای درمانی سبب رشد مجدد فولیکول مو خود شوید.

مطالب پربازدید:  آشنایی با دکو کرم و کاربرد، مزایا و خصوصیات مهم آن

آشنایی با ساختار فولیکول مو و تقویت آن

در این مطلب درباره‌ این که فولیکول مو چیست و تقویت فولیکول مو چه اهمیتی دارد صحبت کردیم. اکنون می‌دانید که فولیکول نه‌ تنها به رشد موها کمک می‌نماید، بلکه می‌تواند نوع و رنگ آن‌ها را نیز مشخص کند. با توجه به اهمیت داشتن فولیکول‌های سالم پیشنهاد می‌شود در صورت مشاهده‌ هر گونه علامت غیرعادی مانند ریزش موی ناگهانی یا التهاب در پوست سر سریعا به پزشک مراجعه کنید.

همچنین شایان ذکر است که شما می‌توانید جهت خرید انواع محصولات مراقبتی و زیبایی خود به فروشگاه اینترنتی لوازم آرایشی و بهداشتی مدیسه مراجعه نمایید.

منبع : clevelandclinic