همه‌چیز درباره انواع مدل لباس افغانی و انواع آن

مد افغانی متشکل از فرهنگ و سنن غنی است که در هر بخشی از این کشور نهفته است. از آن‌جایی‌که افغانستان محل زندگی چندین قوم ازجمله پشتون، تاجیک، هزاره، ازبک، بلوچ، ترکمن و گورجار است فرهنگ افغانی منعکس‌کننده اقوام چندگانه است. لباس افغانی برگرفته از مناطق و فرهنگ‌های مختلف در افغانستان است و تنوع در رنگ و طرح در این لباس نشان از تنوع قومی و فرهنگی در این سرزمین دارد.

می‌توان گفت که در افغانستان دو نوع پوشش مختلف وجود دارد: پوشش سنتی و ملی و پوشش روزانه و عادی. تفاوت‌های بسیاری بین این دو وجود دارد.

بیشترین جلوه‌ لباس افغانی یا لباس هراتی زنانه، به دلیل رنگارنگ بودن آن و تکه‌دوزی‌هایی است که این لباس‌ها دارند. لباس افغانی زنانه معمولا با گلدوزی، تکه‌دوزی پارچه‌های رنگی و یا سرمه‌دوزی همراه است که بیشتر آن را در لباس‌های مجلسی و یا لباس عروس افغانی می‌بینیم.

فرهنگ زیبا و هنر دست خانم‌های افغانستانی دست به دست هم داده است تا لباس افغانی دخترانه را به یکی از زیباترین لباس‌های سنتی و محلی دنیا تبدیل کند.

در این مطلب شما را با فرهنگ پوشش این کشور آشنا خواهیم کرد و انواع مدل لباس افغانی اصیل را خواهید دید.

در افغانستان عموماً مردان، زنان و کودکان لباس‌هایی گشاد می‌پوشند. جلیقه‌ها که به وسکت معروف‌اند یکی از لباس‌های محبوب مردان در افغانستان است که از مخمل مشکی و قرمز و گلدوزی شده درست می‌شود. کار گلدوزی منطقه قندهار زبانزد است و به همین دلیل جلیقه‌هایی این منطقه با گلدوزی‌های زیبایی تزئین می‌شوند. به دلیل اقلیم خشک افغانستان زنان در تابستان لباس‌های نخی می‌پوشند و در زمستان لباس‌های پشمی. زنان معمولاً لباسی تا زانو که پرهان Perahaan نام دارد با شلوار که به آن تنبان می‌گویند، می‌پوشند.

بر اساس فرهنگ افغان، پیراهن‌های رنگ روشن توسط قشر جوان‌تر و پرهان‌های تیره‌رنگ توسط جمعیت مسن‌تر پوشیده می‌شوند. زیورآلات نقره یک نوع برجسته از جواهراتی است که به‌عنوان یک عنصر ثابت در مد سنتی و معاصر افغانستان دیده می‌شود. مهره‌های نقره، سکه‌ها و تزیینات بر روی لباس زنان نیز دوخته می‌شود و گاهی با قطعات آینه، مهره‌های رنگارنگ و گلدوزی نیز ترکیب می‌شوند.

ناگفته نماند که مد زنان افغان از زمانی که طالبان کنترل دولت افغانستان را به دست گرفتند تغییرات زیادی داشته است. در دهه 1970، زنان در کابل تمایل به پوشیدن لباس‌های غربی پیدا کرده‌ بودند که شامل دامن بلند و کفش پاشنه‌بلند بود. در دوران حکومت طالبان و پس‌ از آن، اغلب زنان با لباس کاملا پوشیده و برقع دیده می‌شوند.

طالبان این تصور را ایجاد کرده است که پوشیدن هر چیزی جز برقع، بی‌حیایی و مقابله با قوانین شرع و اسلام طالبان است؛ بنابراین، به دلیل هنجارهای اجتماعی و فرهنگی تعیین‌شده توسط طالبان، زنان همچنان به استفاده از برقع ادامه می‌دهند. با ما همراه باشید تا با انواع لباس افغانی اصیل آشنا شوید.

تاریخچه لباس افغانی

اولین آثار سکونت انسان در افغانستان در حدود سی هزار سال پیش یافت شده است. این کشور باستانی جاذبه اصلی مسیر تاریخی معروف به «جاده ابریشم» که گذرگاه مهمی برای مهاجرت انسان به این منطقه بوده، است.

درست است که قرن‌ها گذشته، اما سبک زندگی سنتی و کوچی مردم افغانستان هرگز تغییر نکرده است. با احترام به چشم‌انداز جغرافیایی این کشور محصور در خشکی به لطف عزت‌نفس ملت افغانستان، ارزش‌های فرهنگی و سنتی کهن هنوز در این کشور زنده و حفظ‌ شده است.

جوامع قومی اصلی افغانستان پشتون‌ها و تاجیک‌ها هستند. درحالی‌که هزاره‌ها و ازبک‌ها نیز ازنظر تعداد قابل‌توجه هستند. هر قومی روش لباس پوشیدن خود را دارد، اما همه آن‌ها به شیوه‌های مشابهی لباس می‌پوشند. لباس سنتی افغانستان تنوع و مدهای زیادی را پشت سر گذاشته است. در افغانستان، پنبه و پشم به‌عنوان پارچه‌های غالب مورداستفاده برای دوخت لباس باقی‌مانده‌اند.

نفوذ طالبان بر لباس افغانی

پس از قدرت گرفتن دوباره طالبان، مقررات سخت‌گیرانه‌ای به‌خصوص در مورد لباس افغانی دخترانه وضع کرده‌اند. پوشیدن شلوار جین یا شلوار به سبک غربی در زمان طالبان برای مردان و زنان ممنوع بوده و است.

به‌گونه‌ای که اگر آن‌ها را با لباس غربی می‌دیدند به زندان می‌انداختند. علاوه بر این، طالبان حتی با مجبور کردن بازیکنان تیم‌ها به پوشیدن شلوار بلند حتی در استخر، محدودیت‌هایی را برای ورزش نیز ایجاد کرده بودند. زنان باید هر جا که می‌رفتند برقع می‌پوشیدند (سر تا مچ پا روی آن‌ها بپوشاند) و پوشیدن کفش‌های سفید نیز ممنوع بود. مردان نیز مجبور بودند سر خود را در عمامه/کلاه بپیچند و ریش‌بلند داشته باشند.

پس از سقوط طالبان در سال 2001 و استقرار دولت جدید افغانستان، مردم شروع به فراموش کردن قانونی کردند که همه مردان و زنان را به مدت پنج سال در قفس تاریکی نگه داشته بود.

زنان و مردان به سراغ لباس‌های متنوع رفتند و انواع لباس افغانی ساده گرفته تا لباس‌های محفلی افغانی و لباس گند افغانی چرمه دوزی به مغازه‌ها بازگشتند؛ اما آرامش دیری نپایید و با قدرت گرفتن دوباره طالبان، قوانین و مقررات بی‌رحمانه لباس افغانی دوباره بر جامعه حاکم شد و دنیای رنگی مد و فشن در افغانستان دوباره در مسیر روزهای تیره و خاکستری خود قرار گرفت. این روزها دیگر خبری از لباس‌های زیبا در کوچه و خیابان نیست و تنها زنان برقع پوش اجازه تردد در خیابان‌ها را دارند.

انواع لباس زنانه افغانی

لباس‌های سنتی زنانه افغانی همیشه بلند هستند، از کتانی سبک تهیه می‌شوند و برای سهولت در حركت گشاد هستند. آن‌ها در رنگ‌های متنوعی دوخته می‌شوند و جزئیات زیادی دارند. بیشتر لباس‌های مردم افغانستان به‌جز لباس منطقه نورستان رنگارنگ هستند، لباس‌های پیچیده‌تر و شیک‌تر با نخ‌های طلا (زردوزی)، مهره‌های طلایی و در رنگ‌های مختلف بر روی پارچه‌های ابریشمی، دوخته می‌شوند. این لباس‌ها معمولاً در مراسم‌های خاص و عروسی پوشیده می‌شوند.

لباس‌های محفلی افغانی معمولاً طراحی شلوغی دارند و با آینه‌های کوچک دور سینه و دامن‌های بلند و چین‌دار تکمیل می‌شوند. اکثر افغان‌ها مسلمان هستند و تقریباً همه زنان افغان بر اساس تفسیر محلی قوانین مذهبی از پوشش سر استفاده می‌کنند. بیشتر خانم‌ها از حجاب یا چادر به‌عنوان پوشش استفاده می‌کنند. برخی چادری می‌پوشند که در غرب به برقع معروف است.

لباس‌ها مانند سایر نقاط جهان در افغانستان نیز کاربردهای مختلفی دارند و بسیاری از آن‌ها‌ لباس مجلسی افغانی هستند. مثلاً لباس گند افغانی یکی از لباس‌های محفلی افغانی است که در مجالس شادی مثل عروسی و شب حنابندان پوشیده می‌شود. لباس گند افغانی عروس آستین‌های بلندی دارد که در انتهای آستین‌های آن گلدوزی شده است.

برقع یا چادر نیز نوعی لباس افغانی ساده برای زنان به‌حساب می‌آید. کمتر لباسی در دنیا وجود دارد که به نماد جهانی تبدیل ‌شده و در سراسر جهان شناخته‌شده باشد. کت اسکاتلندی، کیمونوی ژاپنی و هدبند بومی آمریکایی با پر و چادر افغانی یا برقع که از دوره طالبان در افغانستان (1996-2001) به نماد جهانی تبدیل‌شده‌اند. برای بسیاری از کشورهای غیر اسلامی، برقع نمادی از ظلم و ستم بر زنان و حقوق آن‌ها است.

برقع یا چادر افغانی یک مدل لباس افغانی ساده است که به عقیده و دید جامعه طالبان از زنان در برابر چشمان کنجکاو مردان محافظت می‌کند. زنان مسلمان در پاکستان و شمال هند کنونی بیش از چهارصد سال است که از این سبک لباس استفاده می‌کنند، درحالی‌که نسخه‌ نزدیک به آن حدود دویست سال است که در افغانستان پوشیده می‌شود. در حال حاضر نپوشیدن چنین پوششی نشان‌دهنده فقدان احترام، شرافت و موقعیت اجتماعی زن است.

لباس سنتی بلوچی‌های افغان

بلوچ‌ها در جنوب افغانستان در نزدیکی مرزهای ایران و پاکستان زندگی می‌کنند. سایر بلوچ‌ها در پاکستان و ایران و در امتداد سواحل مقابل خلیج‌فارس (به‌ویژه در عمان) زندگی می‌کنند. به‌طور سنتی سرزمین‌های آن‌ها به نام بلوچستان شناخته می‌شود. آن‌ها در دوره قرون‌وسطی با مهاجرت از شمال غربی ایران کنونی در این نقطه از جهان ساکن شدند.

لباس‌های زنانه بلوچی شامل شلوارهای بلند (شالوار) است که در قسمت کمر جمع شده‌اند. یکی از ویژگی‌های لباس زنان بلوچی، گلدوزی است که زمانی عمدتاً با دست کار می‌شد، اما در دوران معاصر به‌صورت ماشینی انجام می‌شود. این تزیین از چهار صفحه گلدوزی تشکیل شده است، یعنی یک یوغ بزرگ که روی سینه را می‌پوشاند، دو صفحه روی سرآستین و یک جیب بزرگ و باریک مستطیل شکل که از خط کمر تا لبه لباس کشیده شده است.

لباس سنتی هزاره‌های افغان

هزاره‌ها ادعا می‌کنند که از زمان لشکر مغول که سرزمین‌های افغانستان کنونی را در قرن سیزدهم اشغال کرده بودند، به افغانستان آمده‌اند. درواقع، زبان (فارسی) که هزاره‌ها به آن تکلم می‌کنند، هنوز حاوی بسیاری از کلمات مغولی است. آن‌ها قبلاً بخش بسیار بزرگ‌تری از کشور را اشغال می‌کردند، اما برای قرن‌ها توسط پشتون‌ها به کوه‌های افغانستان مرکزی (هزاره جات) به عقب رانده شدند و به‌تدریج در دامنه کوه‌های هندوکش جاگیر شده‌اند. بیشتر هزاره‌ها شیعه هستند که آن‌ها را از اکثر اقوام دیگر افغانستان که سنی هستند متمایز می‌کند.

لباس سنتی برای یک زن هزاره شامل شلوار، لباسی بسیار گشاد با آستین‌های بلند و در قسمت کمر بسیار گشاد، به‌علاوه یک پوشش سر است. گاهی اوقات زنان روی آن جلیقه‌ای می‌پوشند که با دکمه‌ها، مهره‌ها، سکه‌های نقره و صدف تزئین شده است.

پارچه سر گاهی اوقات به‌صورت یک پد ضخیم و صاف در بالای سر تا می‌شود که انتهای آن نوعی حجاب در پشت گردن ایجاد می‌کند. درگذشته برخی از زنان هزاره صورت خود را با روبند نیز می‌پوشانند. لباس‌های مدرن هزاره معمولاً سرآستین‌های باریک دارند و به زانو یا تا نیمه‌های ساق پا ختم می‌شوند.

لباس سنتی نورستانی‌های افغان

ولایت کوهستانی و صعب‌العبور نورستان در شرق کابل قرار دارد. این منطقه در گذشته به نام کافرستان «سرزمین غیر مؤمنان» شناخته می‌شد که از شرق تا پاکستان امروزی امتداد داشت. هنگامی‌که ساکنان آن در اواخر قرن نوزدهم  به اسلام گرویدند، این نام به نورستان » سرزمین نور» تغییر یافت. نورستان منطقه‌ای کوهستانی است که در زمستان بسیار سرد است و همین امر بر گستره پوشش زنان و مردان تأثیر گذاشته است.

زنان نورستانی شلوار و لباسی می‌پوشند که اغلب از ابریشم یا پنبه با رنگ تیره دوخته و دور گردن آن با گلدوزی تزئین می‌شود. لباس‌های مدرن زنان نورستانی شامل یک لباس کمر دار با یقه، با شلوارهایی با رنگ مشابه است که اغلب سرآستین آن‌ها‌ گلدوزی شده است.

لباس سنتی تاجیک‌های افغان

تاجیک نام عادی برای جمعیت غیر پشتون، غیر هزاره، فارسی‌زبان (دری) افغانستان است. بسیاری از آن‌ها در شهرهای بزرگ شمال شرق و غرب زندگی می‌کنند. شلوارهای زنانه تاجیک معمولاً دارای پاچه‌هایی راسته و صاف هستند و از ساتن، پنبه یا مواد مصنوعی به رنگ سفید یا پاستلی درست می‌شوند. لباس‌های تاجیکی معمولاً آستین‌های بلند و دامن‌های بلند دارند و در حالت عادی با گلدوزی یا تور تزئین نمی‌شوند.

در عوض بر استفاده از انواع مختلف پارچه‌ها که اغلب بافته‌ شده یا چاپ ‌شده با طرح‌های هندسی و گل‌دار هستند، تأکید می‌شود.

لباس سنتی ترکمن افغان

ترکمن‌ها قومیتی هستند که به زبان ترکی غوز غربی (اغوز) صحبت می‌کنند. ترکمن‌ها به‌جز افغانستان در ایران، ترکمنستان و سایر نقاط شوروی سابق نیز زندگی می‌کنند.

یکی از عناصر مهم لباس ترکمن افغان، مردان، زنان و کودکان، گنجاندن حرز است. آن‌ها ممکن است به شکل یک‌تکه پارچه باشند که متنی را محصور می‌کند و روی لباس دوخته می‌شود. چنین متنی معمولاً از قرآن گرفته ‌شده است. طلسم‌های دیگر به شکل براکته با شکلی خاص یا با متنی حکاکی شده است. حرزها برای محافظت از پوشنده در برابر چشم بد، بیماری‌ها، ارواح شیطانی و سایر تأثیرات منفی طراحی‌شده‌اند.

لباس سنتی ازبکستان

ازبک‌ها مردمی ترک با ریشه آسیای مرکزی هستند و عمدتاً در ازبکستان امروزی زندگی می‌کنند، اما جمعیت زیادی از آن‌ها در شمال افغانستان، تاجیکستان و ترکمنستان وجود دارند. یکی از ویژگی‌های لباس زنانه و مردانه ازبکی استفاده از ایکات و گلدوزی است. دو نوع اصلی لباس وجود دارد که به‌طور سنتی توسط زنان ازبک در افغانستان پوشیده می‌شود.

اولی شامل یک شلوار ایکات و یک لباس ایکات است. پوشش سر برای دختران معمولاً از یک کلاه کوچک مخملی تشکیل شده است. آرایش سر زنان متاهل کمی غلیظ‌تر است و شامل روسری یا کلاهی است که با شالی بزرگ، اغلب به رنگ سفید یا رنگی کم‌رنگ پوشیده شده است. در مواقع خاص زنان روی این لباس یک کت می‌پوشند که از پارچه ایکات تزئین شده با گلدوزی دوخته‌شده است.

لباس دوم کمی محافظه‌کارانه‌تر است و شامل شلوارهای گشاد و یک لباس گشاد که با نقوش گل‌های رنگارنگ گلدوزی شده می‌شود. این لباس با یک کت جلوباز با کمر مشخص پوشیده می‌شود. لباس بیرونی اصلی یک کت بلند با آستین‌های کاذب است که روی شانه‌ها پوشیده شده است. کت بیرونی اغلب گلدوزی می‌شود، اما نه به شلوغی پیراهن زیری. زنان ازبک افغان از یک شال بزرگ (چادر) برای پوشاندن سر و بدن خود استفاده می‌کنند.

غنی بودن فرهنگ پوشش افغانستان طراحان لباس در سراسر جهان را جذب خود کرده است و بارها دیده شده که طراحان برندهای معروف غربی از لباس‌ افغانی در کالکشن‌های خود الهام گرفته‌اند.

منبع : pinterest